Ung thư là một trong những căn bệnh gây tử vong hàng đầu thế giới, là trăn trở của nền y học. Thông thường những biểu hiện của bệnh ung thư thường âm thầm và chỉ bộc phát khi đã bước sang giai đoạn cuối, lúc đó việc điều trị vô cùng khó khăn và cũng chỉ có thể kéo dài thêm được thời gian sống cho bệnh nhân bao lâu thì hay bấy lâu. Vì vậy, việc khám sàng lọc tầm soát ung thư được xem là cách tốt nhất giúp phòng và phát hiện sớm ung thư, tăng cơ hội điều trị thành công, tiết kiệm tối đa chi phí và bảo vệ sức khỏe của mỗi người.
Vì sao nên khám sàng lọc tầm soát ung thư?
Ung thư là bệnh lý ác tính của tế bào, khi bị tác động bởi các tác nhân sinh ung thư, tế bào tăng sinh một cách vô hạn độ và không tuân theo các cơ chế kiểm soát về phát triển của cơ thể.
Ung thư thường phát triển âm thầm một thời gian dài trước khi gây ra các dấu hiệu và triệu trứng trên lâm sàng để có thể phát hiện được. Đôi khi ung thư không gây các triệu chứng lâm sàng, hoặc nếu có cũng dễ bị nhầm lẫn với những bệnh lành tính thông thường khác. Vì thế, việc khám sàng lọc tầm soát được xem là cách tốt nhất để phát hiện ung thư.
Các bước dự phòng ung thư gồm 3 bước
Phòng bệnh bước 1: Là phòng ngừa ban đầu nhằm cố gắng loại trừ hoặc giảm tối đa sự tiếp xúc với các chất gây ung thư để phòng không cho xảy ra sự khởi phát và khởi động bệnh ung thư như không hút thuốc, không uống rượu, bảo hộ lao động tốt khi làm công tác phóng xạ.
Phòng bệnh bước 2: Là sàng lọc và phát hiện sớm những dấu hiệu của bệnh, thậm chí những dấu hiệu của một tình trạng tiền ung thư như sàng lọc phát hiện ung thư cổ tử cung, ung thư vú, ung thư đại trực tràng…Tuy nhiên, quá trình sàng lọc này chỉ có hiệu quả ở trên một số bệnh có những phản ứng (test) đặc hiệu, nhưng đây là chiến lược duy nhất có khả năng làm giảm tỷ lệ tử vong trong ung thư.
Phòng bệnh bước 3: Là tìm biện pháp điều trị có kết quả nhằm mục đích kéo dài số năm sống thêm của bệnh nhân.
Khám sáng lọc tầm soát ung thư là bước thứ 2 trong 3 bước trên. Sàng lọc là cách đánh giá mỗi cá thể hay cộng đồng khoẻ mạnh về mặt lâm sàng, nhằm phát hiện ung thư tiền ẩn hay thương tổn tiền ung thư để điều trị khỏi. Mục tiêu của sàng lọc nhằm giảm tỷ lệ tử vong do ung thư. Điều trị đạt hiệu quả cao nhất khi ung thư được phát hiện sớm – khi nó còn nhỏ và ít có khả năng di căn tới cơ quan khác. Điều này có nghĩa là sẽ có cơ hội tốt hơn để chữa khỏi bệnh, đặc biệt nếu ung thư có thể loại bỏ bằng phẫu thuật
Những bệnh ung thư nào có thể tầm soát?
Hiện nay, một số loại ung thư ở các vị trí có thể kiểm tra và phát hiện ở giai đoạn tiền ung thư như vú, cổ tử cung, tuyến giáp, đại trực tràng. Ngược lại, ung thư phổi, gan là hai loại ung thư thường gặp nhưng có diễn tiến bệnh nhanh; có trường hợp siêu âm chưa phát hiện bất thường gì nhưng 6 tháng sau bệnh đã vào giai đoạn cuối. Tuy nhiên vẫn không có cách gì hơn là khám sàng lọc tầm soát chúng.
Sàng lọc ung thư vú: Ung thư vú là loại ung thư phổ biến nhất và là nguyên nhân gây tử vong do ung thư hàng đầu ở nữ giới thường xảy ra ở phụ nữ trên 40 tuổi. Tuy nhiên, hiện nay có người chỉ trên 20 tuổi đã có thể mắc ung thư vú. Vì vậy, các bác sĩ khuyên rằng phụ nữ trên 40 tuổi có sức khỏe tốt nên đi chụp X-quang tuyến vú (mammography) mỗi năm một lần. Phụ nữ từ 20 – 40 tuổi nên đi khám vú định kỳ 3 năm một lần tại cơ sở y tế chuyên khoa. Phụ nữ trên 40 tuổi nên đi khám vú định kỳ mỗi năm một lần tại cơ sở y tế chuyên khoa. Phụ nữ nên biết như nào là vú bình thường và cần đến khám ngay tại cơ sở y tế chuyên khoa khi có biến đổi bất thường tại vú. Bên cạnh đó phụ nữ có thể tự khám vú (breast self-examination) từ sau 20 tuổi. Một số phụ nữ có yếu tố nguy cơ cao hoặc tiền sử gia đình ung thư vú nên thực hiện sàng lọc sớm hơn.
Sàng lọc ung thư đại trực tràng: Ung thư đại trực tràng là loại ung thư đứng hàng thứ 3 ở cả hai giới. Tất cả mọi người trên 50 tuổi nên được sàng lọc ung thư đại trực tràng bằng một trong các xét nghiệm sau: Nội soi đại tràng sigma ống mềm mỗi 5 năm hoặc nội soi đại tràng mỗi 10 năm hoặc chụp đại tràng cản quang kép mỗi 5 năm hoặc chụp CT đại tràng (nội soi đại tràng ảo) mỗi 5 năm. Xét nghiệm máu tiềm ẩn trong phân (Fecal Occult Blood Test – FOBT) hoặc xét nghiệm hóa miễn dịch phân (Fecal Immunochemical Test) mỗi năm một lần hoặc xét nghiệm DNA trong phân (Stool DNA test). Nếu một trong các xét nghiệm trên dương tính thì cần tiến hành nội soi đại tràng. Một số người có tiền sử gia đình có nguy cơ cao bị polyp hoặc ung thư đại trực tràng nên được sàng lọc thường xuyên hơn.
Sàng lọc ung thư cổ tử cung: sau ung thư vú thì ung thư cổ tử cung đứng hàng 2 ở nữ giới tại Việt Nam. Sàng lọc nên được bắt đầu ở phụ nữ ≥ 21 tuổi, không nên tiến hành ở phụ nữ < 21 tuổi. Phụ nữ từ 21 – 29 tuổi nên được tiến hành PAP test mỗi 3 năm. Xét nghiệm HPV không nên được tiến hành ở các phụ nữ ở nhóm tuổi này trừ khi có kết quả PAP test bất thường. Phụ nữ từ 30 – 65 tuổi nên được kiểm tra PAP test và xét nghiệm HPV mỗi 5 năm hoặc làm PAP test mỗi 3 năm. Phụ nữ đã được tiêm phòng vắc-xin HPV vẫn nên được sàng lọc theo khuyến cáo ở độ tuổi của mình.
Sàng lọc ung thư phổi: Ung thư phổi là loại ung thư phổ biến nhất ở nam giới và là nguyên nhân gây tử vong cao nhất ở cả hai giới. Sàng lọc ung thư phổi không được khuyến cáo ở người có nguy cơ bị ung thư phổi mức độ ít – trung bình. Nên được thực hiện ở người có nguy cơ cao bị ung thư phổi: tuổi từ 55 – 74, có tiền sử hút thuốc mỗi năm trên 30 bao, đang hút thuốc hoặc đã bỏ thuốc được< 15 năm. Người có nguy cơ cao nên đến khám bác sỹ chuyên khoa ung thư để được tư vấn chụp CT liều thấp sàng lọc ung thư phổi.
Sàng lọc phát hiện sớm ung thư tiền liệt tuyến: Ung thư tiền liệt tuyến là loại ung thư đứng hàng đầu ở nam giới tại các nước phát triển. Nam giới sau 50 tuổi nên đến tư vấn bác sỹ về lợi ích và nguy cơ của việc sàng lọc ung thư tiền liệt tuyến. Các xét nghiệm sàng lọc phát hiện ung thư tiền liệt tuyến bao gồm định lượng PSA và thăm khám tiền liệt tuyến qua trực tràng.
(Tham khảo thông tin chuyên môn từ Bệnh viện trung ương quân đội 108)
Tầm soát ung thư có tốn nhiều chi phí không?
Hiện nay chi phí khám tầm soát ung thư thường không có giá nhất định. Bởi nó còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố như: tình trạng sức khỏe của bệnh nhân, khám ở bệnh viện tư hay bệnh viện công,… Mỗi loại xét nghiệm ung thư sẽ có một giá riêng. Càng làm kỹ nhiều xét nghiệm sẽ có giá thành đắt. Tuy nhiên, nếu so với việc điều trị ung thư ở giai đoạn phát hiện chậm trễ thì chi phí bỏ ra còn đắt hơn nhiều và cũng khó đảm bảo về mặt hiệu quả. Vì thế, đối với những đối tượng có nguy cơ ung thư cao như thông tin phía trên chúng tôi đã chia sẻ, các bạn vẫn nên chấp nhận đầu tư chi phí cho việc khám sàng lọc tầm soát để bảo vệ sức khỏe của chính mình.
Nếu có góp ý nào cần chia sẻ, hãy gửi thư cho chúng tôi qua email: suckhoecongnghe789@gmail.com nhé. Mọi đóng góp của quý bạn đọc luôn có ý nghĩa quan trọng đối với chúng tôi!
Discussion about this post